Często bywa tak, iż rodzice zamartwiają się, że ich pociecha mówi bardzo niewiele lub ma znaczące trudności z pisaniem i czytaniem w porównaniu z rówieśnikami. Problemy te leżą w zaburzeniach neurologicznych. Na czym polega mechanizm rozwoju mowy i czytania w mózgu? Z jakimi problemami można się spotkać? Jak je skutecznie niwelować zarówno w trakcie procesu terapeutycznego jak i w domu? Odpowiedzi na te pytania poniżej.
Mechanizm rozwoju mowy i czytania w mózgu
Dzięki rozwojowi neuronauk i technik obrazowania mózgu (np. rezonans magnetyczny) odkryto, że poszczególne części kory mózgowej odpowiadają za rozwój określonych umiejętności człowieka. I tak za rozwój mowy odpowiada lewa półkula mózgowa. Na skutek codziennej styczności ze słowami rozrasta się i tworzy ich reprezentacje (przyrost połączeń synaptycznych).
Rozwój reprezentacji językowej można łatwo zauważyć. To wszystkie znane etapy postępowania mowy u dziecka. Zatem wszelakie pojękiwania, pojedyncze głoski, głużenie, gaworzenie, regularne powiększanie zasobu słów.
Lewa półkula mózgowa odpowiada również za zdolność czytania. Dzieje się tak za sprawą ścisłego związku między głoskami (mówienie i słuchanie) a literami (zobrazowanie głosek w piśmie). Zadaniem tej części kory mózgowej jest utworzenie mocnej neuronalnej reprezentacji relacji głosek i liter. Gdy to nastąpi, można wówczas stwierdzić, że dziecko takową relację zrozumiało.
Problemy językowo-piśmiennicze u dzieci
Problemy językowe u dzieci ujawniają się w:
- skąpym zasobie słownictwa
- braku rozumienia znaczenia wielu słów, z którymi dziecko codziennie się styka
- nieadekwatnym dopasowywaniu słów w odniesieniu do danej sytuacji
- lakonicznej komunikacji
- kłopotach z gramatyczną odmianą słów
- trudności z budowaniem zdań
O problemach w nauce czytania i pisania świadczyć mogą trudności fonologiczne (z przetwarzaniem mowy). Oznacza to wolniejsze przyswajanie nowych słów oraz przedłużające się ponad normę zrozumienie relacji między głoskami i literami. Nauczyciel lub rodzic może wówczas obserwować brak lub błędne dopasowywanie liter i głosek, a także ubogie umiejętności komunikacyjne. Zaburzenie to może należeć do spektrum objawów dysleksji. Schorzenie to lokalizuje się – tak jak wszystkie problemy językowe – w lewej półkuli mózgowej.
Jak skutecznie niwelować problemy językowo-piśmiennicze u dziecka?
Neuronauka, a w szczególności neurolingwistyka zaleca w problemach językowo-piśmienniczych dzieci stymulację rozwoju lewej półkuli mózgowej, w której mieści się ośrodek mowy. Zatem neurologopedzi jak i logopedzi korzystają z technik mających na celu jego rozwój. Na rynku pojawiło się wiele gier i zabaw angażujących ośrodek mowy. Dobrym przykładem są układanki lewopółkulowe, które mogą być stosowane również przez opiekunów w zaciszu domowym. Można je znaleźć tu https://www.eduksiegarnia.pl/ukladanki-lewopolkulowe.
Układanki lewopółkulowe to gry o prostej konstrukcji. Składają się z kształtów geometrycznych (kwadratów lub/i trójkątów), przy pomocy których dziecko wykonuje określone zadania. Zasady gry są jasne do zrozumienia, co sprawia, że mogą być przeznaczone dla najmłodszych od 3 do 7 roku życia. Układanki lewopółkulowe stymulują procesy lewej półkuli mózgowej związane z przetwarzaniem mowy i niwelowaniu jego zaburzeń w czytaniu, pisaniu oraz zdolności komunikowania się. Dziecko trenuje umiejętności:
- analityczne – przyczyniają się do rozkładu mowy na wyrazy, a te na litery
- mechanizmu różnicowania – trening zauważania różnic między podobnymi literami
- dostrzegania jednostajnego porządku (sekwencje, wzory) – umiejętność konstruowania zdań
- zrozumienia relacji – przekład głoski na literę
- skupiania uwagi wzrokowej – koncentracja na tekście
Układanki lewopółkulowe świetnie sprawdzą się u dzieci z wyżej opisanymi problemami, a zatem przy zaburzeniach językowych czy dysleksji. To również dobra forma wsparcia dla dzieci dwujęzycznych.